AKÇAABAT ORTAMAHALLE (TRABZON) KENTSEL KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERİ

 

Akçaabat Trabzon kentinin batısında ve Trabzon’a 15 km mesafedeki ilk ilçe merkezidir. Trabzon’un nüfus olarak en büyük ilçe merkezlerinden birisi olan Akçaabat; gerek tarihi, kültürü ve gerekse yetiştirdiği önemli tarihsel kişiliklerle bölgede önemli bir yere sahiptir. Akçaabat kent merkezi, arasındaki 15 km’lik kıyı bandı yerleşim alanlarının zaman içinde gelişmesi ve yapılaşması nedeniyle Trabzon kenti ile organik olarak bütünleşmiş durumdadır.   

 

Ortamahalle ise Akçaabat kentinin tarihi ve kültürel özelliklerini taşıyan ve geleneksel konut yapıları ile öne çıkan ve bu nedenle de koruma altına alınan bir mahallesidir. Adından da anlaşılacağı gibi Ortamahalle eski Akçaabat’ın diğer tarihi mahallelerinin ortasında yer almaktadır. Ancak günümüzde diğer mahalleler Ortamahalle kadar yapısal bütünlük gösterecek bir düzeyde korunamamıştır.

 

Son yıllarda hızlı bir kentsel büyüme ve yapılaşma süreci yaşanan Akçaabat ilçe merkezinde, imar planı sınırları içinde kalan ve yapılaşma baskısı taşıyan Ortamahalle, kentsel sit alanı ilan edilmiş olmasına rağmen her geçen gün köhneleşerek tahrip olmaktadır. Bu süreç yok olma tehlikesini de beraberinde getirmektedir. Konumu itibarı ile kıyıdan içeride ve Akçaabat’ı hakim bir sırttan görecek şekilde konumlanmıştır. Konutların büyük bir çoğunluğu doğu yamacında yer almakta ve Doğu Karadeniz geleneksel yerleşme özelliklerini taşımaktadır. Alan içinde konut yapıları dışında bir cami, anıtsal nitelikli kullanılmayan küçük bir kilise ve okul olarak kullanılan yapılar yer almaktadır.

 

Ortamahalle özgün niteliğini nispeten koruyarak, bölgeye dışardan gelenler açısından önemli bir ziyaret noktası olma özelliğini taşımaktadır. Popüler bir yer olmasına ve tarih, kültür, yapı ve yerleşme özellikleri açısından bir çok araştırmada incelenen bir alan ve sit alanı olmasına karşın alanın tümüne yönelik bütüncül bir envanter çalışmasının yapılmamış olması bir eksiklik olarak görülmüştür. Diğer yandan alan üzerindeki kentsel gelişme baskısı, nasıl değerlendirileceği konusundaki belirsizlikler ve bireysel restorasyondaki güçlükler kentsel dokunun zaman içinde yok olma sürecini gözle görülür bir şekilde hızlandırmakta ve böyle bir çalışmayı ivedilikle gerekli kılmaktadır.

 

Bu bağlamda TÜBA Akçaabat Ortamahalle (Trabzon) Kentsel Kültür Varlıkları Envanter çalışması kapsamında yapılacak işlemler aşağıdaki başlıklarda özetlenebilir:

·        Öncelikle Ortamahalle kentsel sit alanı içerisinde belirlenen tescilli ve tescilsiz ve alan bütünlüğü içerisinde korunması ve yaşatılması uygun görülen tüm yapıların (yaklaşık 60 yapı) kentsel kültür varlığı olarak envanterlerinin çıkartılması,

·        Bu yapılarla ilgili mimari rölövelerin çıkartılması,

·        Kentsel yerleşme düzeni ile ilgili verilerin çıkartılması/belirlenmesi,

·        Kentsel mekanla ilgili (sokak, avlu, meydan vb) tespitlerin yapılması,

·        Kent mobilyaları ve varsa önemli sayılabilecek bitki ve ağaç türlerinin belirlenmesi,

·        Kentsel teknik altyapının belirlenmesi,

·        Sosyo ekonomik yapıya ilişkin belirlemelerin yapılması,

·        Yerleşmede yaşayanların geleceğe yönelik beklentilerinin saptanması,

 

TÜBA Akçaabat Ortamahalle (Trabzon) Kentsel Kültür Varlıkları Envanter çalışması ile sit alanı içindeki tescilli ve tescilli olmayan ve fakat envanteri çıkartılarak belgelenmesinin uygun olacağı düşünülen tüm yapıların (yaklaşık 60 yapı) rölöveleri çıkartılmıştır. Bu aşama Akçaabat Belediyesi’nin sağladığı olanaklarla tamamlanmıştır. Envanter çalışmasıyla ilgili olarak gerekli bütün hazırlıklar (çalışma gruplarının oluşturulması, ilgili dökümanların hazırlanması vb. gibi) tamamlanmış ve alana gidiş proğramlanmış ve çalışma proğramında belirtilen tarih içerisinde ara rapor sunumuna yönelik hazırlıklar sürmektedir.

 

Çalışma alanında yaşayanların sosyo ekonomik yapısı, alanla ilgili beklentileri ve tercihlerini saptamaya yönelik anket hazırlanarak proğramlanmıştır.

 

Araştırma Ekibi:

 

Yrd. Doç. Dr. Ahmet Melih ÖKSÜZ (KTÜ)

Yrd. Doç. Dr. Hamiyet ÖZEN (KTÜ)

 

Öğr. Gör. Dr. Dilek Şen BEYAZLI (KTÜ)

Öğr. Gör. Emre ENGİN (KTÜ)

Arş. Gör. Mesut YEŞİLTEPE (ODTÜ)

Arş. Gör. Zeynep NİYAZOĞLU (KTÜ)

 

Mimar Servet KELEŞ (KTÜ)

 

 

-------------------------------------------------------

 

 

 

 

INVENTORY STUDY OF THE URBAN CULTURAL HERITAGE IN AKÇAABAT ORTAMAHALLE (TRABZON)

 

Akçaabat is the first village on the western side of Trabzon and locates 15 km away from the city.  It is the biggest county of Trabzon in terms of population and has an important place in the region with its both cultural heritage and valuable people who were born here. The development and increase number of settlement areas on the 15 km sea shore of Akçaabat city center has been caused to have the connection organically with city of Trabzon.

 

Ortamahalle has historical and cultural value from the history with its traditional settlement pattern and houses. Because of this characteristic, Ortamahalle has been listed as a historic district to able taking under protection on the national inventory list. The district locates between the other two older districts of the county therefore the name was given after this. The meaning of “Ortamahalle” is middle district. The other older districts are not well preserved as well as Ortamahalle has been protected.

 

There is a rapid growth and unplanned urban development in the county center of Akçaabat in the recent years. Due to this, there is a pressure on the built environment of Ortamahalle even though the district locates in the boundary of the development plan of the county. Despite this, district has under protection there has been a heavy deterioration and dilapidated processes in historic settlement.

 

This processes brought also dangerous vanishing problems with it.  The district locates on an overlook ridge that is away from the sea line of Akçaabat. Many of the historic houses locate on the eastern slope of this ridge and have characteristic of the traditional Black Seas settlement.  In the area, besides houses, there is a mosque, a small church out of usage and old school buildings.

 

Ortamahalle is an important attraction point the region with its historic heritage.  Despite of popularity of the district with its history, culture, building and settlement characteristic, there has not been a deficiency that a holistic inventory study has been done yet about the area since now. On the other hand, the increase pressure from urban development, individual restoration works and undefined future plan about the area has urged to do this inventory study. These reasons have been accelerated the deterioration process of the intangible historic heritage and its environment in Ortamahalle.

 

In this context, the scope of TÜBA Akçaabat Ortamahalle (Trabzon) Urban Cultural Heritage Inventory Work as following phase:

 

● First of all, getting the inventory list of the all the building either listed or not (approximately   60 buildings) in the Ortamahalle urban historic district,

● preparing architectural measured drawing of all these buildings,

● collecting data about pattern of the urban structure,

● determining information about urban space (street pattern, courtyard and public square ext),

● researching urban furniture and if there is special plants and threes,

● determining urban infrastructure,

● analyzing the socio-economic structure of the area,

● defining the expectation of the residents,

 

The measured drawing of the all the significant buildings either they are listed or not (approximately 60 buildings) as a historical building in the national inventory list are finished in the Ortamahalle urban historic district under TÜBA Akçaabat Ortamahalle (Trabzon) Urban Cultural Heritage Inventory study.  The municipality of Akçabaat was given valuable a support to this phase of the study.  All the preparation works has been continued (study groups, work plan and other documents and ext.) work plan in the site and preparation of interval report.

 

A questionnaire will prepare to determine the social-economic structure and their future expectation of the residents in the historic district.

 

Research Team:

 

Assist. Prof. Dr. Ahmet Melih ÖKSÜZ (KTÜ)

Assist. Prof. Dr. Hamiyet ÖZEN (KTÜ)

 

Inst. Dr. Dilek Şen BEYAZLI (KTÜ)

Inst. Emre ENGİN (KTÜ)

Research Assist. Mesut YEŞİLTEPE (ODTÜ)

Research Assist. Zeynep NİYAZOĞLU (KTÜ)

 

Architect Servet KELEŞ (KTÜ)